नापास मुलांची गोष्ट

नापास मुलांची गोष्ट


संपादन अरूण शेवते


ऋतुरंग प्रकाशन, पृष्ठे : २२८, मूल्य : २२५ रूपये


सरगम : सी। रामचंद्र


मी तसा सगळ्याच विषयात कच्चा होतो. सगळेच विषय मला जड जायचे. त्यातही शब्दांची स्पेलिंग पाठ करनं मला फारच जड जायचे. अंब्रेला शब्दाचं स्पेलिंग कधीच पाठ होत नव्हतं. स्पेलिंग पाठ करण्यावरून मी मारही फार खाल्ला होता. एकदा-दोनदा-अनेकदा मार. आणि तरीही स्पेलिंग काही पाठ होत नव्हतं. मग मला डोंगरगडचा आमच्या शेजारचा म्हातारा आठवला. तो रोज सकाळी आपल्या नातवाची उजळणी घ्यायचा. तो त्यावेळी शिकवायचा.
...म्हशीची शिंगे चार
उभा माणूस पाच...
अशीच पुढं तो गाण्यातून उजळणी शिकवत होता. मग मलाही असं वातलं की आपनही शब्दांचं स्पेलिंग गाण्यासारखं म्हटलं तर ते अधिक चांगलं लक्षात राहील. मग मी अंब्रेला शब्दाच्या स्पेलिंगला चाल दिली ती अशी.
U M B R E L L A - अंब्रेला - छतरी
सा रे ग सा रे गा सा सा - ध सा रे सा - रे ग रे
मग मात्र ते स्पेलिंग आजही माझ्या लक्षात आहे. तर काय, बालवर्गापासून कुठल्याही वर्गात मी पास झालो नाही. प्रत्येक वेळी मला पुढे ढकलावे लागले. हे ढकलवून पुढे नेण्याचे काम वडिलच परस्पर करीत असत. ते असिस्टंट स्टेशन मास्तर होते. सायडिंगला पडलेला डबा चालत्या गाडीला जोडून देणे हा त्यांचा नित्याचा उद्योग होता.

आम्ही नागपूरला राहायला आलो. वडिलांची बदली इतवारी स्टेशनवर झाली होती. वडिलांच्या माझ्याविषयी काही आकांक्षा होत्या. मी शिकून शहाणा होईन. घराण्याचे नाव गाजवीन असे त्यांना वाटत होते. बरोबरीच्या मित्रांजवळ ते तसे बोलूनही दाखवत. मला गाणे म्हणावेसे वाटे. नागपूरसारख्या मोठ्या शहरात माझ्या शिक्षणाची सोय चांगली होईल असे वडील म्हणाले होते. पण मला शिक्षणाविषयी फारशी आस्था नव्हती. ढकलगाडीच्या गतीने मी चौथी ओलांडली होती. पाचवीपासून आता वाघिणीच्या दुधाचा रतीब सुरू होणार होता. मायमाऊली मराठीचे दूधच मला पिववत नव्हते, आता वाघिणीच्या दुधाचा खुराक कसा मानवणार होता देव जाणे. नागपुरात आल्या आल्या मी विचार करीत बसायला एक जागा शोधून काढली. ती जागा म्हणजे संगमाकाठचा एक धोंडा. एका संध्याकाळी मी संगमावर बसलो होतो. अगदी गप्प होतो. बाहेर अंधारू लागले आणि मनातही कसली तरी काळजी जमू लागली. मी एकटाच असल्याची जाणीव झाली आणि उगीचच भडभडून आले. मागचा पुढचा धागा न सांधताच एक घटना मला जशीच्या तशी आठवली. तेव्हाही आम्ही नागपुरातच राहात असू. माझी सख्खी आई बाळंतपणासाठी इस्पितळात गेली होती. अर्धांध अवस्थेतील मोठी आई घरात होती. मी परीक्षेत साफ नापास झालो होतो. वडील अजून कामावरून येणार होते. मी त्यांच्या येण्याची वाट पाहात होतो. ते आले, दोन-चार धपाटे दिले म्हणजे ते परीक्षापर्व संपून जाणार होते.

दिवस मावळतीला गेला आणि वडील आले. मी चोरासारखा उभा राहिलो. ते फार संतापलेले दिसले. माझ्या अपयशाची वार्ता बहुतेक त्यांना समजलेली होती. एखादा वादाडा मिळणार, या तयारीने मी पापण्या झुकवून, माझ्या गालफडांकडे पाहून घेतले. मग नंतर एकाएकी धमकावणीच्या स्वरात ओरडले, "अंगातला सदरा काढ."
मी सद्रा काढून टाकला.
"गंजीफ्रॉक काढ." वडील ओरडले. मी गंजीफॉक काढला.
मी गंजीफ्रॉकही काढला.
"विजार काढ."
नाही, होय म्हणायची सोय नव्हती. मी विजार उतरू लागलो. तेव्हा मुंज झालेली नव्हती. वडील नुसते धुमसत होते. मी ठार घाबरलो होतो.
मोठी आई दरवाजापाशी येऊन उभी राहिली. मी पूर्ण अवधूत उभा होतो. मी काही हालचाल करण्याच्या आत त्यांनी माजघराबाहेर लोटले. त्यांनी खाडकन दार बंद करून टाकले. मी नागडाउघडा रस्त्यावर आलो. कुठे जाणार मी? चुकलेल्या कुत्र्याच्या पोरासारखा दिशाहीन चालू लागलो. एकाएकी मला आठवण झाली की आपली आई इस्पितळात आहे. इस्पितळ खूप दूर होते, पण ठावठिकाणा मला माहीत होता. मी तिकडे निघालो. नागडा उघडा, वडिलांनी हाकलून दिलेला, असा एक मुलगा आपल्या जन्मदेकडे निघाला. आईची माझ्यावर माया नाही, असे मला नेहेमी वाटत होते, पण तरीही मी तिच्याकडे निघालो होतो. रडत रडत निघालो. किती चाललो, कुणास ठाऊक. शहरातले दिवे लागले, रात्र झाली. मी चालतच होतो. एकाएकी कुणीतरी मागल्या बाजूने माझ्या उघड्या खांद्याला स्पर्श केला. मी झटक्याने मागे वळून पाहिले. आणि मला केवढा तरी हुंदका आला. ज्यांनी संतापाच्या भरात मला घरातून हाकलून दिले होते, ते माझे वडीलच सायकलवरून माझा शोध घेत घेत माझ्या पाठीमागे आले होते. त्यांनी मला आपल्या पुढ्यात सायकलवर बसवले आणि आम्ही घरी आलो. मोठ्या आईने प्रेमाचा वर्षाव केला.