Friday 14 May 2010

मालगुडी डेज

मालगुडी डेज


आर. के. नारायण


अनुवाद : मधुकर धर्मापुरीकर, साकेत प्रकाशन, पृष्ठे : ३०४, मूल्य : २५० रूपये

या संग्रहाला "मालगुडी डेज" असं नाव देण्याचा माझा हेतू असा की त्याला एक विशिष्ट भौगोलिक असं परिमाण मिळावं. मला अनेक वेळा विचारण्यात येतं की "हे मालगुडी कुठे आहे?" यावर मला एवढंच सांगायचं असतं की ते एक काल्पनिक असं नाव असून कोणत्याही नकाशात सापडणार नाही. ( तरीही शिकागो विद्यापीठाच्या प्रेसने प्रसिध्द केलेल्या एका साहित्य विषयक नकाशात मालगुडी हे ठिकाण दाखविलेलं आहे.) मी जर म्हटलं की मालगुडी हे गाव दक्षिण भारतात आहे तर मी केवळ अर्धसत्य सांगितलं असं होईल, कारण मालगुडीतील ही स्वभाववैशिष्ट्य तर मला जगात सर्वत्र दिसत असतात.
मालगुडीतील माणसं तर मी न्यूयॊर्कमध्येही पाहू शकतो. उदाहरण द्यायचं झालं तर वेस्ट ट्वेंटी थर्ड स्ट्रीट इथे मी काही महिने राहिलो होतो, तिथलं देता येईल. १९५९ पासून माझं इथं जाणं येणं राहिलं आहे. ही जागा मालगुडीची सगळी वैशिष्ट्य सांभाळून होती. रस्ते आणि माणसं यात काहीच बदल झालेला नव्हता. सिनागॊगच्या रस्त्यावर रेंगाळणारे तेच दारूडे, चमकदार अक्षरांच्या दुकानांवरच्या त्या पाट्या- या दुकानातली प्रत्येक वस्तू आठवड्यातच संपून जाते. सगळ्या मालावर पन्नास टक्के सूट, केव्हाही!- असे फलक, तो न्हावी, तो दातांचा डॊक्टर, वकील आणि मासेमारीचे हूक्स-जाळी-काठ्यांचे ते जाणकार, मांस-चीज-विक्रीची दुकानं ( एकानं तर माझे स्वागत केले होते. अरे, एवढे दिवस तिम्ही कुठे होतात? आअणि सध्या तुम्ही डाळ तांदूळ कुठून घेत असता? खरं म्हणजे त्या ट्वेंटी थर्ड स्ट्रीटचा, इतकेच काय, अमेरिकाचाही कायमचा रहिवासी नव्हतो, याची पुसटशीदेखील जाणीव नव्हती. ) ही सगळी जशीच्या तशी राहिली होती. आपल्या अविचलीत आणि शाश्वत आशा परिचयाचं ते वातावरण, त्याहीपेक्षा जेव्हा मी चेल्सिया हॊटेलला फार वर्षांनंतर पुन्हा एकदा गेलो, तेव्हा त्या मनेजरने मिठि मारून माझं उत्स्फूर्त असे स्वागत केलेच, शिवाय त्याच्या सहका-यांची ओळख करून दिली - जे हयात होते. त्यात एक गृहस्थ एकशे सोळा वर्षांचे होते. ते इथले कायमचे रहिवासी होते. ज्यावेळी मी इथे आलो होतो, तेव्हा ते नव्वदीचे असावेत.
मालगुडी हे अशा त-हेनं कल्पनेतलं असलं तरी माझ्या लेखनकामासाठी फार उपयोगी ठरलेलं आहे. तथापि मला कितीही वेळा विचारलं तरी यापेक्षा जास्त असं मूर्त स्वरूप देऊ शकत नाही. जेव्हा लंडनच्या एका उत्साही टीव्ही निर्मात्याने मला गाठले आणि मालगुडीला नेऊन त्याला तो परिसर दाखवावा, कादंबरीतल्या त्या सगळ्या पात्रांची ओळख करून द्यावी, असं सांगू लागला. त्याला त्यावर तासाभराची डॊक्युमेंटरी करायची होती. त्यावेळी मला क्षणभर धक्काच बसला. मी मोठ्या नम्रतेनं त्याला म्हणालो, मी एका कादंबरीच्या लेखनात व्यस्त आहे.
मालगुडीवर आणखी एक कादंबरी? त्याने विचारलं.
होय. मी म्हणालो.
ती कशाबद्दल आहे?
मानवी आत्मा असलेल्या वाघाबद्दल.
वा! फारच इंटरेस्टिंग! मला असं वाटतं की मी सध्या थांबावं. माझ्या डॊक्युमेंटरीमध्ये वाघाचा समावेश करणं फारच छान राहील....
आर. के. नारायण

No comments:

Post a Comment