मार्क इंग्लिस

मार्क इंग्लिस : डॉ. संदीप श्रोत्री
राजहंस प्रकाशन, पृष्ठे - १६५, मूल्य - २०० रुपये

१५ नोव्हेंबर, १९८२ रोजी सकाळी एका स्की विमानात बसून मार्क आणि फिल यांनी ’ग्रॅंड प्लेटो’ या हिमनदीकडॆ झेप घेतली. त्या अफाट बर्फाळ प्रदेशात छोट्या स्की विमानाने या दोघांना सोडले आणि विमान दिसेनासे झाले. आता वर अथांग निळे आकाश, खाली चारही बाजूला क्षितिजापर्यंत पसरलेले बर्फाळ पठार आणि शेजारी माउंट कुकसहित आओराकीची पांढरी शुभ्र पर्वत रांग. दोघांना फक्त एकच्य दिशा दिसत होती - माउंट कुकची. त्या विस्तीर्ण हिमनदीच्या कडॆवर हिमघळी पसरलेल्या होत्या. त्याच्या डोक्यावरील पर्वत शिखरांच्या द-यातून ओघळणारे भयावह हिमधबधबे, क्वचित त्या हिमधबधब्यांच्या डोक्यावर तयार झालेली तरंगती हिमसरोवरे किंवा हिमनदी आणि त्या संपूर्ण पांढ-या पार्श्वभूमीवर अगदी मुंग्यांप्रमाणे दिसणारे दोघेजण. दोघांनी तत्परतेने समोरील हिमघळी पलीकडे धाव घेतली. एक तात्पुरता झोपडीवजा तंबू आडोसा म्हणून तयार केला आणि त्यापुढील मुक्काम ’बिव्हॉक’ करायचे असे ठरवले. बिव्हॉक म्हणजे वाटेतील बर्फामध्ये गुहा खोदायची किंवा एखाद्या हिमघळीमध्ये किंवा दगडाच्या आडोशाने मुक्काम करायचा. पायथ्यापाशी थोडा स्वयंपाक शिजवला, पोटपूजा केली आणि फारसे काही सामान न घेता दुस-या दिवशी पहाटे वर चढायचे असे ठरवले.
सोळा नोव्हेंबरच्या पहाटे पाच वाजता दोघे बाहेर पडले. उभ्या कडक झालेल्या बर्फामध्ये आईस स्क्रू, कॅम्पॉन, बिले देणे फार अवघड झाले होते. तापमान शून्याखाली वीस अंश सेल्शियस होते. एकदा सूर्य उगवला की त्या उष्ण्तेने बर्फ वितळू लागते आणि हिमकडे कोसळण्याची धोके वाढतात. त्यामुळे कठीण कडे नेहेमी रात्री किंवा पहाटे चढायचे असतात. क्वचित प्रसंगी आदल्या दिवशी उष्णतेने पाघळलेले बर्फ पुन्हा रात्री कडक होते आणि त्यावेळी आकारमानाने फुगते. फ्रिजमधील पाण्याने भरलेल्या बाटलीचे टोपण ज्याप्रमाणे फुटते, त्याप्रमाणे त्यावरील हिमकडे सुटतात आणि खाली कोसळतात. हे सर्व धोके त्या दोघांना माहीत होते. अगदी हळूहळू त्यांची प्रगती होत होती. ६०० मीटर्स उंच चढाई करत पूर्व धारेच्या कडेवर येईपर्यंत दुपार झाली होती. पश्चिमेकडे ढग जमा झाले होते. वारा वेगाने वाहात होता. मार्क आणि फिलने ’मिडल पीक’च्या धारेवरच गुहा खोदून मुक्काम करण्याचा निर्णय घेतला. एका बाजूला १००० मीटर्स खोल कॅरोलीन बाजू, तर दुस-या बाजूला ६०० मीटर्स खोल पूर्व बाजू होती. अंग गोठवणा-या वा-याशी युद्ध खेळत त्यांनी ’मिडल पीक’ गाठले तेव्हा संध्याकाळचे सहा वाजले होते. दोघांनी तातडीने गुहा खोदायला सुरुवात केली आणि तात्पुरता निवारा तयार केला. नियतीच्या मनाच्या अंदाज येणे शक्यच नव्हते. हाच निवारा म्हणजे त्यांचे पुढील चौदा दिवसांचे ’मिडल पीक’ हॉटेल.
रविवार, २१ नोव्हेंबर, त्यांचा गुहेतील सहावा दिवस. त्यांनी हिशोब केला. त्यांच्यापाशी आता जगण्याचे केवळ ३६ ते ४८ तास उरले होते. आता अन्न संपून चार दिवस झाले होते. शरीर आता स्वत:चीच साठवलेली उर्जा वापरू लागले होते. त्यांचे वजन झपाट्याने कमी होत होते. त्यांच्या पायातील संवेदना नष्ट झाल्या होत्या. मार्क त्याच्या कुटुंबीयांच्या, लहानग्या ल्यूसीच्या आठवणी फिलला सांगत होता. त्या शांततेचा, त्या एकटेपणाचा, त्या समाधीअवस्थेचा भंग करण्यासाठी मार्क सर्व मार्ग अवलंबत होता. फिल मात्र शांत असायचा. इतका की, ब-याच्य वेळेला मार्क त्याच्यावर चिडायचा.
इकडे खाली पार्क मुख्यालायामध्ये हलकल्लोळ माजला होता. दोघांचे नातेवाईक, प्रसारमाध्यमांचे प्रतिनिधी, राजकीय नेते, देशपरदेशातील गिर्यारोहक, आदी सर्वांनी भंडावून सोडले होते. दोघे पर्वतावर गेले, ते सर्वात महत्वाच्या झोपायच्या पिशव्यादेखील न घेता, याचेच सर्वांना आश्चर्य वाटत होते. वादळ सहाव्या दिवशीसुद्धा शमले नव्हते. प्रचंड हिमवर्षाव चालू होता. माऊंट कुककडे जाणारे सर्व रस्ते हिम वर्षावामुळे आणि हिम कोसळ्यांच्या शक्यतेमुळे बंद केले होते. हेलीकॉप्टर उडण्याचा तर प्रश्नच नव्हता. टास्मान हिमनदीवरील वातमापक येंत्र त्या अफाट वा-याने उडून गेले होते. शतकातील ते सर्वात दिर्घ चाललेले हिमवादळ ठरले होते आणि त्याचे बळी मार्क आणी फिल होते. बॉब मुन्रो हा पार्कचा प्रमुख, त्याने डॉ. डिक प्राइसला सातव्या दिवशी चर्चेला बोलावले. मुद्दा हा की स्लीपिंग बॅगशिवाय ते दोघेजण किती तग धरू शकतील, म्हणजे त्यांच्या सुटकेची आशा किती दिवस धरायची? डॉ. डिक, हा त्यातील तज्ञ, त्याने स्पष्ट सांगितले की जास्तीत जास्त दहा दिवस जिवंत राहण्याची आशा! बॉब मुन्रोने बोटे मोजली आणि अंदाज केला की, आणखी तीन-चार दिवस सुटकेचे प्रयत्न करायला हरकत नाही.
मार्कची मानसिक स्थिती आता दोलायमान होत होती. त्याला रात्री जास्त त्रास होत होता. कधी स्वच्छ पाणी पिण्याचे स्वप्न पडायचे, तर कधी पुस्तकातील स्वयंपाकाचे विविध पदार्थ करण्याचे स्वप्नात दिसायचे. तो जाणीवपूर्वक मागील भूतकाळाचा एक एक दिवस आठवू लागला आणि घड्याळाचा काटा पुढे ढकलू लागला. त्या वेळीच त्याने ठरवले की समजा जिवंत सुटका झालीच तर पुढे आयुष्यभर रोज एक ग्लास्व भरून थंडगार पाणी पिईन.
अद्यापपर्यंत मार्कने तो नेम सोडलेला नाही. रोज सकाळी न चुकता ग्लास भरून बर्फाचे थंडगार पाणी पित असतो.
--------------------------------------------
मार्क इंग्लिस या माणसानं हिमदंशामुळे आपले दोन्ही पाय गमावले. त्यानंतर तब्बल चोवीस वर्षानंतर दोन कृत्रिम पाय लावून तो एव्हरेस्ट शिखरावर चढला. ही आहे मानवाच्या जिद्दीची आणि दुर्दम्य इच्छाशक्तीची एक प्रेरणादायी साहसकथा.